Batı, Afrika edebiyatını kolay kabul etmedi; Buna rağmen Türkiye’den ve dünyadan artan ilgi var

Afrika edebi eserlerinin ve yazarların hemen her uluslararası ödülde görünür olmaları dikkati çekerken Batı’nın, Afrikalı yazarları kabullenmesi ise kolay olmadı.

Afrika edebiyatının temsilcileri arasında Nijeryalı Chinua Achebe, Nobel ödüllü Wole Soyinka ve Ben Okri, Senegalli Leopold Sedar Senghor ve Mariama Ba, Kenyalı Ngugi wa Thiong, Ganalı Ayi Kwei Armah, Güney Afrikalı Nadine Gordimer, Mısırlı Necib Mahfuz, Tanzanyalı Abdulrazak Gurnah, Somalili Nuruddin Farah ve Sudanlı Tayyip Saleh gibi tanınmış isimler yer alıyor.

Afrikalı yazarların birçok eseri Türkçeye çevrilirken son olarak Wole Soyinka’nın 2. Dünya Savaşı öncesi ve devam ettiği süreçte Nijerya’da geçen çocukluğunu anlatan Ake: Bir Edebiyat Devinin Çocukluk Yılları eseri Türkçeye kazandırıldı.

Cape Town Üniversitesi Afrika Çalışmaları Bölümü Öğretim Görevlisi ve karşılaştırmalı edebiyatçı Ahmet Sait Akçay ve Afrika edebiyatı üzerine çalışmalarıyla bilinen Sağlık Bilimleri Üniversitesi Türk Dili Bölümü Öğretim Görevlisi Sudanlı Dr. Süleyman Nasır, Afrika edebiyatının sürecini, temsilcilerini, dünyada ve Türkiye’deki yerini anlattı.

Akçay şunları söyledi;

AFRİKA EDEBİYATI BİÇİMİNİ ŞEKİLLENDİREN SÖMÜRGECİLİK

“Afrika edebiyatının sömürgecilikten dolayı dışlanan ve ötekileştirilen siyahların deneyimlerini ve itirazlarını öne çıkardığını belirterek, “Afrika edebiyatı esas biçimini sömürgecilikten sonra aldı. Modern Afrika edebiyatı, Batıyla yüzleşme sonrasında başlar çünkü modern edebi formlar ilk kez Batı edebiyatında tezahür etti. Afrika edebiyatının kökenlerine inersek 18. yüzyılın ikinci yarısına kadar gideriz. Ancak modern anlamda ilk romanları yazanlar R.R.R. Dhlomo, Sol T. Plaatje, Thomas Mofolo ve John Dube gibi Guney Afrikalı siyah yazarlar olmuştur. Bu sürece anti-sömürgeci edebiyat da deriz” dedi.

AFRİKA EDEBİYATININ TÜRKİYE’DEKİ YERİ

Aynı zamanda “Modern Afrika Edebiyatı” kitabının da yazarı olan Akçay, Türk edebiyatında Afrika edebiyatının her zaman için Avrupa-merkezci bir yaklaşımla ele alındığına işaret ederek şöyle devam etti;

“Türkiye’de ne yayınevi ne çevirmen ne de okur Afrika eserini takdir edecek seviyede. ‘Batı ödül vermişse vardır bir şey’ deyip çevirince yanlışlıklar komedyasına da dönüşebiliyor iş. Küçük bir örnek vereyim, Soyinka, Achebe, Chigozie Obioma gibi nice yazar ‘chi’, ‘abiku’ ve ‘egungun’ gibi Afrika yaşam felsefesini temsil eden metaforlar kullanır, bunların anlaşılması gerekmektedir. Yoksa kültürel doku anlaşılamaz. Türkçede olan da bu, yanlış çeviriler, siyah kimliğin hakkını vermeyen anlamsız Batıcıl yargılar. Hala ‘zenci’ terimi tercih eden çevirmenlerin biraz olsun tarihsel sürece dair bilgi sahibi olmaları gerekmekte” şeklinde konuştu.

AFRİKA EDEBİYATINDA ÖNE ÇIKAN ESERLER

Son yıllarda uluslararası alanda Afrikalı yazarların öne çıkan edebi eserleri arasında Nijeryalı Chimamanda Ngozi Adichie’nin Amerikana’sı, Ganalı Taiye Selasi’nin Ghana Must Go eseri, Etiyopyalı Maaza Mengiste’nin The Shadow King romanı ve Zimbabveli NoViolet Bulawayo’nun We Need New Names gibi eserleri sıralanıyor.

Amerikana’da yeni siyah kimliğinin diaspora bağlamında bir arayışı sergilenirken siyahilik, Afrika’dan kopmayan global bir kimlik olarak betimleniyor. The Shadow King romanı, Etiyopyalı kadınların İtalyan sömürgeciliğine karşı mücadelesini anlatırken We Need New Names” romanı ise sömürgeciliğin etkisinden kurtulmuş bir Afrika’yı tasvir ediyor.

Yazar Süleyman Nasır

BAĞIMSIZLIK İÇİN EDEBİYAT

Birçok Afrikalı edebiyatçı şiirlerini, hikaye ve romanlarını bağımsızlık için yazdı, eserleriyle sömürgecilere karşı halkı başkaldırıya çağırdı.

Sağlık Bilimleri Üniversitesi Türk Dili Bölümü Öğretim Görevlisi Sudanlı Dr. Süleyman Nasır, bağımsızlık sürecinde Afrikalı şair ve yazarların halkı mücadeleye katılmalarını sağladığını ifade etti.

Nasır;

“Şair ve yazarlar aynı zamanda düşünce insanlarıdır. Bu yüzden edebiyat ile Afrikanizm arasında güçlü bir bağ bulunmaktadır. Dolaysıyla Afrika edebiyatı, farklı siyasi, ideolojik, ekonomik, sosyal ve edebi akımlardan etkilenmiştir. “Afrika çok geniş bir kıta ve her ülkede, hatta her ülkenin içinde bile onlarca farklı kültürel ve etnik grup bulunmakta. Ayrıca her ülkede onlarca dilin konuşulduğu da unutulmamalı. Bu nedenle ‘Afrika edebiyatları’ ifadesi bana daha doğru geliyor” şeklinde konuştu.

ESERLERİNİ İKİ DİLDE YAZIYORLAR

Afrika’da edebi eserler Fransızca, İngilizce, Portekizce ve yerel Afrika dillerde yazılsa da uluslararası alanda Batı dillerinde yazılan eserler öne çıkıyor.

Afrikalı edebiyatçıların eserlerini yazarken Batı dillerini tercihlerinde, eğitimlerini bu dillerde almış olmaları, Afrika’yı savunabilme ve tanıtabilme düşüncesi, şair ve yazarların hitap ettiği kitlenin eğitimli ve bağımsızlık sürecinde rol oynayan kişilerden veya gruplardan oluşması ve Afrika genelinde okuryazarlık oranının çok düşük olması nedeniyle eserlerini daha geniş kitlelere ulaştırabilme gibi gerekçeler sıralanıyor.

Haber Kaynağı: Anadolu Ajansı (AA)